Για να διατηρήσει κανείς ένα υγιές σώμα, χρειάζεται προσπάθεια. Χρειάζεται σωστή διατροφή και κατάλληλη γυμναστική σε σταθερή βάση. Χρειάζεται πηγμή για να μπορούμε να λέμε «όχι» σε διατροφικούς πειρασμούς που ξέρουμε ότι μας βλάπτουν και να μπορούμε να λέμε «ναι» στο γυμναστήριο, έστω κι αν κουραζόμαστε μόνο και μόνο στη σκέψη. Το να ξυπνήσουμε ένα πρωί και να δούμε στον καθρέφτη το σώμα που επιθυμούμε, δεν είναι μία προσδοκία ρεαλιστική. Γιατί λοιπόν πολλοί/ες από εμάς – ίσως και οι περισσότεροι/ες – περιμένουμε να έχουμε την ψυχική διάθεση που επιθυμούμε, χωρίς να καταβάλλουμε καμία προσπάθεια;

Η αναζήτηση της ευτυχίας αποτελεί – ή θα έπρεπε τέλοσπάντων, να αποτελεί – προτεραιότητα για όλους/ες μας. Χωρίς όμως ένα συγκεκριμένο πλάνο και συνειδητή προσπάθεια, κάτι τέτοιο δεν μπορεί να είναι εφικτό. Η ψυχική ευεξία δεν είναι παρά μία δεξιότητα που μπορεί κανείς να αναπτύξει αποκτώντας τις κατάλληλες γνώσεις και εργαλεία.

Τα καλά νέα είναι πως τις τελευταίες δεκαετίες, οι επιστήμονες στον χώρο της ψυχολογίας έχουν εγκαταλείψει το μοντέλο της ψυχοπαθολογίας κι έχουν στρέψει πια την προσοχή τους στον απλό, καθημερινό άνθρωπο και στους τρόπους που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να κάνουμε τις ζωές μας ακόμα καλύτερες. Αυτή η στροφή έφερε γρήγορα και την συνειδητοποίηση ότι οι δεξιότητες που οδηγούν στην ευτυχία, διαφέρουν κατά πολύ από τις δεξιότητες που απλά ανακουφίζουν από τη δυστυχία.

Ένας από τους κορυφαίους ψυχολόγους και πατέρας του επιστημονικού κλάδου που σήμερα ονομάζουμε ‘Θετική Ψυχολογία’, ο Μάρτιν Σέλιγκμαν, ύστερα από πολλές δεκαετίες επίμονων και επίπονων ερευνών ανά το παγκόσμιο, έχει καταφέρει δημιουργήσει ένα μοντέλο (the PERMA model) που μπορεί να οδηγήσει στην οικοδόμηση μίας ευτυχέστερης, πλήρους ζωής, γεμάτης νόημα.

Με βάση λοιπόν, το πιο πάνω μοντέλο, υπάρχουν πέντε βασικά στοιχεία, καθένα από τα οποία είναι απαραίτητο για να είναι κανείς ψυχικά υγιής και να αντλεί ικανοποίηση από τη ζωή του/της.

  1. Θετικό συναίσθημα: Τι μας κάνει να αισθανόμαστε καλά; Ίσως είναι ο ποιοτικός χρόνος με την οικογένεια μας, ο καφές με ένα/μία φίλο/η, μία βόλτα στη φύση, το αγαπημένο μας φαγητό. Ίσως είναι η αναζήτηση των όσων μάθαμε και των δυνάμεων που αναπτύξαμε κατά τη διάρκεια μιας άσχημης στιγμής στη ζωή μας. Ίσως η ονειροπόληση για όλα όσα ελπίζουμε πως έρχονται. Το να βεβαιωνόμαστε ότι υπάρχει πάντοτε χώρος και χρόνος στη ζωή μας για να απολαμβάνουμε αυτά που μας φτιάχνουν την διάθεση και το να επικεντρωνόμαστε γενικότερα στις θετικές πτυχές του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος μας, είναι ένας καθοριστικός παράγοντας στην βίωση συναισθημάτων ευτυχίας. Δεν είναι όμως ο μόνος. Η αναζήτηση της ευχαρίστησης από μόνη της συνεισφέρει ελάχιστα στην προώθηση της ψυχικής ευημερίας. Γι’αυτό και το ‘θετικό συναίσθημα’ πρέπει να συνυπάρχει με τα άλλα τέσσερα στοιχεία του μοντέλου, αποτελώντας ίσως, το κερασάκι στην τούρτα.
  2. Δέσμευση / αφοσίωση: Όλοι/ες μας έχουμε βιώσει στιγμές πλήρους απορρόφησης από αυτό που κάνουμε. Στιγμές όπου χάνουμε τελείως την αίσθηση του χρόνου. Πολλές φορές αυτό μπορεί να γίνει ενώ διαβάζουμε ένα βιβλίο, ενώ ακούμε ή παίζουμε μουσική, ενώ συμμετέχουμε σε κάποιο άθλημα ή ακόμα και ενώ δουλεύουμε. Δέσμευση είναι το να αφοσιωνόμαστε τόσο βαθιά και με έναν τόσο φυσικό τρόπο σε αυτό που κάνουμε που να καταλήγουμε τελικά εξ ολοκλήρου παραδομένοι/ες στη στιγμή, σε μία κατάσταση πλήρους συγκέντρωσης. Οι επιστήμονες στο χώρο αποκαλούν αυτό το συναίσθημα ‘ροή’ (flow). Για να μπορέσουμε να βιώσουμε λοιπόν, αυτή τη ροή, πρέπει πρώτα να μάθουμε να αναγνωρίζουμε ποιά είναι τα πιο δυνατά μας σημεία και να επιδιώκουμε τη συνειδητή εμπλοκή μας σε δραστηριότητες που μας κάνουν να αισθανόμαστε ότι είμαστε παραγωγικοί/ες και ότι συνεισφέρουμε.
  3. Σχέσεις: Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον, «καλωδιωμένο» για να δημιουργεί δεσμούς και σχέσεις εξάρτησης από άλλους ανθρώπους. Όταν μοιραζόμαστε ένα πρόβλημα, το βάρος που κουβαλάμε είναι λιγότερο. Την ίδια στιγμή όμως, όταν μοιραζόμαστε την ευτυχία μας, τα ευχάριστα συναισθήματα που βιώνουμε πολλαπλασιάζονται. Για το λόγο αυτό, θεωρείται άκρως σημαντικό να οικοδομούμε και να διατηρούμε υγιείς και ισορροπημένες σχέσεις.
  4. Νόημα/σκοπός: Είμαστε στα καλύτερά μας όταν αφιερώνουμε τον χρόνο μας σε κάτι μεγαλύτερο από εμάς τους/τις ίδιους/ες. Όταν αισθανόμαστε ότι προσφέρουμε. Όταν δίνουμε σε πράγματα που για μας, έχουν αξία. Η θρησκεία και η πνευματικότητα είναι κάτι που δίνει νόημα στις ζωές πολλών ανθρώπων. Άλλοι/ες βρίσκουν το νόημα στο έργο που παράγουν στην δουλειά τους, στην ανατροφή των παιδιών τους, στον εθελοντισμό και στη δημιουργική έκφραση. Ρωτήστε λοιπόν τους εαυτούς σας: τι είναι το πολυτιμότερο πράγμα στον κόσμο για εσάς; Όταν μπορέσετε να βρείτε την απάντηση στην ερώτηση αυτή, τότε θα είστε σε θέση να επενδύσετε το χρόνο, τις δυνάμεις και τα ταλέντα σας υπηρετώντας την δική σας αποστολή.
  5. Εκπλήρωση/κατόρθωμα: Έχουμε ακούσει πολλές φορές ότι η νίκη δεν είναι το παν. Τι νόημα θα είχαν όμως οι στόχοι και οι φιλοδοξίες μας αν δεν καταφέρναμε ποτέ να επιτύχουμε; Για να μπορούμε να αισθανόμαστε ευτυχείς, πρέπει να μπορούμε να κοιτάμε την πορεία της ζωής μας και να λέμε στους εαυτούς μας «Ναι, το έκανα και το έκανα καλά.» Η στοχοθέτηση και η επιδίωξη της επιτυχίας, μας δίνουν ελπίδες για το μέλλον. Οι επιτυχίες του παρελθόντος μας κάνουν να αισθανόμαστε αισιόδοξοι για ότι έρχεται. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό να θέτετε εφικτούς στόχους, να μάθετε να αναγνωρίζετε τις φιλοδοξίες σας και να καλλιεργείτε τις δυνάμεις που χρειάζεστε για να φτάσετε εκεί που επιθυμείτε.

Όλοι/ες θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι/ες. Η συνειδητοποίηση των συστατικών που οδηγούν στην ψυχική ευεξία και η εκμάθηση του τρόπου που μπορούν αυτά τα συστατικά να εφαρμοστούν στην καθημερινότητα μας είναι το κλειδί για μία πλουσιότερη σε νόημα ζωή.

Coursera (2020). Positive Psychology: Seligman’s Visionary Science. Retrieved from: https://www.coursera.org/learn/positive-psychology-visionary-science/

Khaw, D., & Kern, M. (2014). A cross-cultural comparison of the PERMA model of well-being. Undergraduate Journal of Psychology at Berkeley, University of California, 8(1), 10-23.

Seligman, M. E. P. (2011). Flourish: a visionary new understanding of happiness and well-being. 1st Free Press hardcover ed. New York, NY: Free Press.

Seligman, M. E. P., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 55(1), 5–14.